لیست کامل تجهیزات آزمایشگاهی و کاربرد هرکدام

آزمایشگاه‌ها، بی‌شک قلب تپنده علم، نوآوری و پیشرفت در دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و صنایع گوناگون به شمار می‌روند. این فضاها بستری بی‌نظیر برای کشف رازهای طبیعت، تأیید فرضیات علمی و توسعه فناوری‌های نوین فراهم می‌کنند. ستون فقرات هر آزمایشگاه، مجموعه‌ای پیچیده و دقیق از تجهیزات آزمایشگاهی، ابزارها و دستگاه‌هایی است که با کارایی و قابلیت‌های منحصربه‌فرد خود، انجام آزمایشات پیچیده، اندازه‌گیری‌های دقیق و تحلیل‌های عمیق را ممکن می‌سازند. این وسایل آزمایشگاهی، نیروی محرکه تمام فعالیت‌های پژوهشی و صنعتی هستند.

شناخت کامل این وسایل آزمایشگاهی، نه تنها برای دانشجویان و محققان نوپا، بلکه برای تکنسین‌های باتجربه و مدیران تدارکات نیز یک ضرورت حیاتی است. در این راهنمای جامع، شما را با لیست کامل وسایل آزمایشگاهی و کاربرد هر کدام آشنا می‌کنیم. ما با دسته‌بندی مشخص، به بررسی جزئیات کاربردی، نکات کلیدی استفاده، و اصول نگهداری هر یک از این ابزارها می‌پردازیم تا شما بتوانید با اطمینان، کارایی و ایمنی بیشتری در مسیر پرافتخار پژوهش و صنعت گام بردارید و ابزارهای آزمایشگاهی خود را به بهترین شکل به کار گیرید.

اهمیت شناخت وسایل آزمایشگاهی و دسته‌بندی کلی آن‌ها

شناخت دقیق وسایل آزمایشگاهی فراتر از دانستن نام و شکل ظاهری آن‌هاست؛ این یک الزام بی‌چون و چرا برای موفقیت، ایمنی و کارایی در هر محیط آزمایشگاهی است. درک صحیح از ویژگی‌ها، قابلیت‌ها و محدودیت‌های هر وسیله، تأثیری مستقیم و انکارناپذیر بر اعتبار نتایج حاصله، سلامت افراد درگیر با آزمایش و طول عمر مفید دستگاه‌ها دارد.

چرا این دانش حیاتی است و چه مزایایی دارد؟

1. ایمنی فردی و محیط کار: هر یک از وسایل آزمایشگاهی، خطرات بالقوه خاص خود را دارد. شناخت پروتکل‌های ایمنی، نحوه استفاده صحیح و نگهداری اصولی، از بروز حوادث ناگوار و جبران‌ناپذیری مانند پاشش مواد شیمیایی خورنده، سوختگی‌های شدید، برق‌گرفتگی یا استنشاق گازهای سمی به طور مؤثر جلوگیری می‌کند. ایمنی، همیشه حرف اول را می‌زند.

2. دقت و اعتبار نتایج آزمایشات: استفاده از ابزار آزمایشگاهی نامناسب یا به کارگیری نادرست از دستگاه‌ها، به طور مستقیم منجر به خطاهای اندازه‌گیری و نتایج غیرقابل اعتماد و بی‌اعتبار می‌شود. دقت، اساس و سنگ‌بنای هر تحقیق علمی معتبر و قابل استناد است.

3. بهینه‌سازی و تسریع فرآیندها: یک تکنسین یا محقق آگاه و مسلط به وسایل آزمایشگاهی می‌تواند با انتخاب هوشمندانه ابزار مناسب، سریع‌تر و با صرف منابع کمتر به نتیجه مطلوب دست یابد. این رویکرد به طور چشمگیری بهره‌وری آزمایشگاه را افزایش می‌دهد و زمان را به ثروت تبدیل می‌کند.

4. افزایش طول عمر و حفظ سرمایه تجهیزات: نگهداری صحیح، کالیبراسیون منظم و استفاده درست از دستگاه‌های آزمایشگاهی، عمر مفید دستگاه‌های گران‌قیمت را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد و از تحمیل هزینه‌های گزاف تعمیر یا تعویض زودهنگام جلوگیری می‌کند.

5. عیب‌یابی اولیه و کاهش توقف کار: شناخت مکانیزم عملکرد وسایل آزمایشگاهی به شناسایی و رفع مشکلات جزئی قبل از تبدیل شدن به مسائل بزرگ‌تر و پیچیده‌تر کمک می‌کند. این توانایی، زمان توقف کار را به حداقل می‌رساند و از تأخیر در پروژه‌های تحقیقاتی جلوگیری می‌کند.

برای درک بهتر و سازماندهی مطلوب وسایل آزمایشگاهی، ما وسایل آزمایشگاهی و کاربرد آنها را به دسته‌های اصلی زیر تقسیم می‌کنیم. این دسته‌بندی به شما کمک می‌کند تا با نظم بیشتری به یادگیری و شناخت هر یک از این ابزارها و دستگاه‌های آزمایشگاهی بپردازید:

• شیشه‌آلات آزمایشگاهی: ظروف شیشه‌ای مختلفی که برای اندازه‌گیری، انجام واکنش‌های شیمیایی و نگهداری مواد به کار می‌روند.
• ابزار و وسایل عمومی آزمایشگاه: لوازم کمکی و پشتیبانی‌کننده غیرشیشه‌ای که برای کارهای عمومی، مونتاژ و نگهداری در آزمایشگاه ضروری هستند.
• دستگاه‌ها و تجهیزات الکترونیکی و مکانیکی پیشرفته: دستگاه‌های پیچیده و برقی که برای آنالیزهای دقیق، کنترل شرایط محیطی و فرآیندهای حساس استفاده می‌شوند.
• تجهیزات ایمنی آزمایشگاه: وسایل و ابزارهای ضروری برای حفظ سلامت کارکنان و تضمین ایمنی محیط کار در برابر خطرات احتمالی.
• مواد و معرف‌های شیمیایی (اشاره مختصر): سوخت اصلی هر واکنش و بخش جدایی‌ناپذیر فعالیت‌های آزمایشگاهی که در کنار وسایل آزمایشگاهی، نتایج را رقم می‌زنند.

بخش اول: شیشه‌آلات آزمایشگاهی (Laboratory Glassware)

شیشه‌آلات آزمایشگاهی از اساسی‌ترین و پرکاربردترین اجزای هر آزمایشگاه هستند که عمدتاً از دو نوع شیشه با ویژگی‌های متفاوت ساخته می‌شوند:

• شیشه بوروسیلیکات (پیرکس): این نوع شیشه، به دلیل مقاومت فوق‌العاده بالا در برابر شوک حرارتی ناگهانی و همچنین پایداری شیمیایی عالی در مواجهه با طیف وسیعی از مواد شیمیایی خورنده، برای کاربردهایی که نیازمند حرارت مستقیم، واکنش‌های شدید یا مواد شیمیایی مهاجم هستند، ایده‌آل است.
• شیشه سودالایم: با مقاومت کمتر در برابر حرارت و شوک‌های شیمیایی، این شیشه بیشتر برای نگهداری طولانی‌مدت محلول‌ها، انجام آزمایشات عمومی و کاربردهایی که نیاز به دقت حرارتی یا شیمیایی بالا ندارند، مناسب است.

شیشه‌آلات حجمی (برای اندازه‌گیری دقیق حجم مایعات):

این دسته از وسایل آزمایشگاهی با دقت بسیار بالایی کالیبره شده‌اند و اساساً برای اندازه‌گیری یا انتقال حجم‌های دقیق و مشخصی از مایعات به کار می‌روند. آن‌ها در تهیه محلول‌های استاندارد با غلظت معلوم، انجام آنالیزهای کمی و فرآیندهای تیتراسیون نقشی حیاتی ایفا می‌کنند.

بالن ژوژه (Volumetric Flask):

کاربرد: بالن ژوژه ابزار اصلی و بی‌بدیل برای تهیه محلول‌های استاندارد با غلظت فوق‌العاده دقیق و رقیق‌سازی نمونه‌ها در آزمایشگاه است. دقت بی‌نظیر آن برای آماده‌سازی محلول‌های مرجع و استانداردهای کالیبراسیون در بسیاری از روش‌های تحلیلی ضروری است. این وسیله در شیمی تجزیه و بیوشیمی جایگاه ویژه‌ای دارد.

ویژگی‌ها: این بالن دارای گردنی بلند و باریک با یک خط کالیبراسیون دقیق است که حجم مشخصی را در دمای معین (معمولاً 20 درجه سانتی‌گراد) نشان می‌دهد. ته صاف آن پایداری بالایی را هنگام قرارگیری روی سطح کار ایجاد می‌کند.

بورت (Burette):

کاربرد: بورت برای اندازه‌گیری و توزیع دقیق و متغیر حجم مایعات، به ویژه در فرآیندهای تیتراسیون (سنجش حجمی) به منظور تعیین غلظت یک ماده ناشناخته به کار می‌رود. دقت آن برای انجام آنالیزهای کمی بسیار حیاتی است.

ویژگی‌ها:بورت لوله شیشه‌ای بلند و مدرجی است که در انتهای آن یک شیر کنترل جریان (Stopcock) برای خروج دقیق و قطره‌ای مایع تعبیه شده است. دقت بورت‌ها معمولاً بسیار بالا (در حدود 0.02 تا 0.05 میلی‌لیتر) است که آن‌ها را به یکی از دقیق‌ترین وسایل آزمایشگاهی برای اندازه‌گیری حجم تبدیل می‌کند.

پیپت (Pipette):

کاربرد: پیپت یکی دیگر از وسایل آزمایشگاهی بسیار دقیق برای اندازه‌گیری و انتقال حجم‌های کوچک و دقیق مایعات است که در حوزه‌های مختلفی چون شیمی تجزیه، بیوشیمی و زیست‌شناسی مولکولی کاربرد گسترده‌ای دارد.

• پیپت حباب‌دار (Volumetric Pipette): این نوع پیپت بالاترین دقت را برای انتقال یک حجم ثابت و مشخص (مانند 10، 25 یا 50 میلی‌لیتر) ارائه می‌دهد و دارای یک حباب در میانه خود است.
• پیپت مدرج (Graduated Pipette): پیپت مدرج دقت متوسطی دارد و برای اندازه‌گیری حجم‌های متغیر در محدوده‌ای مشخص (مثلاً از 1 تا 10 میلی‌لیتر) مناسب است.
• میکروپیپت (Micropipette):این یک ابزار دقیق آزمایشگاهی مکانیکی یا الکترونیکی است که برای انتقال حجم‌های بسیار کوچک (در محدوده میکرولیتر) با استفاده از نوک‌های یک‌بارمصرف پلاستیکی طراحی شده است. میکروپیپت‌ها در بیولوژی مولکولی و آزمایشات حساس بسیار حیاتی هستند.

مزور (استوانه مدرج – Graduated Cylinder):

کاربرد: مزور برای اندازه‌گیری حجم مایعات با دقت متوسط به کار می‌رود. این وسیله مناسب برای تهیه محلول‌هایی است که غلظت تقریبی آن‌ها کافی است و نیاز به دقت بسیار بالای شیشه‌آلات حجمی دیگر نیست.

ویژگی‌ها: مزور یک استوانه بلند با پایه پهن برای پایداری بیشتر است و دارای درجه‌بندی تقریبی حجمی در طول بدنه خود است. این وسیله آزمایشگاهی در اندازه‌های مختلفی موجود است.

شیشه‌آلات غیرحجمی و واکنش‌پذیر (برای نگهداری، مخلوط کردن و واکنش):

این ظروف شیشه‌ای از جمله پرکاربردترین وسایل آزمایشگاهی هستند که برای کاربردهای عمومی مانند نگهداری، مخلوط کردن، حرارت دادن مواد و انجام انواع واکنش‌های شیمیایی طراحی شده‌اند و برای اندازه‌گیری دقیق حجم مناسب نیستند.

بشر (Beaker):

کاربرد: بشر از پرکاربردترین شیشه آلات آزمایشگاهی است که برای نگهداری، مخلوط کردن، گرم کردن مایعات و انجام واکنش‌های شیمیایی در مقیاس‌های مختلف استفاده می‌شود. دهانه باز آن اضافه کردن مواد و هم زدن را بسیار آسان می‌کند.

ویژگی‌ها: این ظرف استوانه‌ای شکل با دهانه باز، دارای لبه‌ای برای ریختن آسان مایعات (لیپ) و درجه‌بندی تقریبی حجمی است. بشرها معمولاً از شیشه بوروسیلیکات (پیرکس) ساخته می‌شوند تا مقاومت خوبی در برابر حرارت و شوک حرارتی داشته باشند.

ارلن مایر (Erlenmeyer Flask):

کاربرد: ارلن مایر برای مخلوط کردن مایعات بدون پاشش (به دلیل گردن باریک)، تیتراسیون، گرم کردن مواد و همچنین در کشت‌های میکروبیولوژی کاربرد فراوانی دارد. شکل مخروطی آن به طور مؤثر از پاشش محتویات به بیرون در حین هم زدن جلوگیری می‌کند.

ویژگی‌ها: این بالن مخروطی شکل با گردن باریک و ته صاف طراحی شده است. مانند بشر، دارای درجه‌بندی تقریبی است و معمولاً از شیشه بوروسیلیکات ساخته می‌شود.

لوله آزمایش (Test Tube):

کاربرد: لوله‌های آزمایش، ابزار آزمایشگاهی کوچکی هستند که برای انجام واکنش‌های شیمیایی در مقیاس کوچک، نگهداری موقت نمونه‌ها و گرم کردن سریع مایعات به کار می‌روند. آن‌ها در بیوشیمی و شیمی تجزیه بسیار رایج هستند.

ویژگی‌ها: لوله‌ای استوانه‌ای و کوچک با ته گرد یا مخروطی است. برای مقاومت در برابر حرارت مستقیم و واکنش‌های شیمیایی، از شیشه بوروسیلیکات ساخته می‌شود.

بالن ته گرد و ته صاف (Round-Bottom & Flat-Bottom Flask):

کاربرد: این شیشه آلات آزمایشگاهی در فرآیندهای مختلف شیمیایی کاربرد دارند.

• بالن ته گرد: ایده‌آل برای واکنش‌هایی که نیاز به گرمایش یکنواخت و همگن دارند، مانند تقطیر، رفلاکس (بازگشت به ستون) در شیمی آلی، و واکنش‌هایی با حجم بالا که نیاز به هم زدن مداوم دارند.
• بالن ته صاف:برای نگهداری، مخلوط کردن و انجام واکنش‌هایی که به پایداری روی سطح صاف نیاز دارند، مناسب است.

ویژگی‌ها: هر دو دارای گردن باریک هستند که به کاهش تبخیر کمک می‌کند. بالن ته گرد به دلیل شکل خود برای ایستادن نیاز به پایه و گیره دارد، در حالی که بالن ته صاف به راحتی روی میز قرار می‌گیرد.

شیشه ساعت (Watch Glass):

کاربرد: شیشه ساعت برای پوشاندن دهانه بشر یا سایر ظروف، تبخیر آهسته مایعات (به دلیل سطح وسیع)، وزن کردن مواد جامد و نگهداری موقت نمونه‌ها یا مواد خشک به کار می‌رود.

ویژگی‌ها: یک دیسک شیشه‌ای مقعر و صاف است که در اندازه‌های مختلفی موجود است.

قیف شیشه‌ای (Glass Funnel):

کاربرد: قیف شیشه‌ای برای انتقال مایعات یا پودرهای خشک به ظروف با دهانه باریک و همچنین انجام فرآیند فیلتراسیون با قرار دادن کاغذ صافی در آن استفاده می‌شود.

ویژگی‌ها: مخروطی شکل با ساقه بلند یا کوتاه است و معمولاً از شیشه سودالایم یا بوروسیلیکات ساخته می‌شود.

دسیکاتور (Desiccator):

کاربرد: دسیکاتور یکی از وسایل آزمایشگاهی مهم برای نگهداری مواد حساس به رطوبت در یک محیط کاملاً خشک و حفاظت از نمونه‌ها در برابر جذب رطوبت اتمسفر است. همچنین برای خشک کردن مواد به کمک جاذب‌های رطوبت کاربرد دارد.

ویژگی‌ها: ظرفی شیشه‌ای و محکم با درب آب‌بندی‌شده (معمولاً با گریس) که در قسمت زیرین آن ماده جاذب رطوبت (مانند سیلیکاژل یا CaCl2) قرار می‌گیرد.

قیف جداکننده (Separatory Funnel):

کاربرد: قیف جداکننده برای جداسازی مایعات امتزاج‌ناپذیر با چگالی‌های متفاوت، مانند جداسازی فازهای آبی و آلی در فرآیندهای استخراج و خالص‌سازی ترکیبات شیمیایی به کار می‌رود.

ویژگی‌ها: این قیف معمولاً گلابی‌شکل با یک شیر کنترل جریان در پایین و درپوش در بالا است.

شیشه معرف (Reagent Bottle):

کاربرد: شیشه‌های معرف از لوازم آزمایشگاهی ضروری برای نگهداری طولانی‌مدت مواد شیمیایی، معرف‌ها و محلول‌های آزمایشگاهی هستند. هدف اصلی آن‌ها حفظ خلوص و پایداری مواد و جلوگیری از آلودگی است.

ویژگی‌ها: این شیشه‌ها دارای درب محکم و نفوذناپذیری هستند (اغلب درب‌های سنباده‌ای) و گاهی به رنگ قهوه‌ای یا کهربایی برای نگهداری مواد حساس به نور ساخته می‌شوند.

بخش دوم: ابزار و وسایل عمومی آزمایشگاه (General Lab Tools)

این دسته شامل ابزار آزمایشگاهی کمکی از جنس‌های مختلف (فلز، پلاستیک، چوب) است که برای انجام ایمن و کارآمد آزمایشات، مونتاژ ست‌های آزمایشگاهی و پشتیبانی از سایر وسایل آزمایشگاهی ضروری هستند. آن‌ها هرچند ساده به نظر می‌رسند، اما در جریان کار روزمره آزمایشگاه نقشی کلیدی دارند.

میله همزن شیشه‌ای (Glass Stirring Rod): این میله ساده و کارآمد، برای مخلوط کردن دستی مایعات و کمک به انتقال آن‌ها بدون پاشش استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از آن برای کمک به حل شدن مواد جامد در حلال استفاده کرد.

پیست (آبفشان – Wash Bottle): پیست یک بطری پلاستیکی با لوله نازک است که برای شستشوی دقیق ظروف، الکترودها و نمونه‌ها با آب مقطر، آب دیونیزه یا حلال‌های دیگر (مانند اتانول) به کار می‌رود. فشار دادن بطری باعث خروج جریان دقیق مایع می‌شود.

قاشقک (اسپاتول – Spatula): قاشقک‌ها ابزاری ضروری برای برداشتن، انتقال و توزین مواد جامد پودری یا کریستالی هستند. آن‌ها در اشکال و اندازه‌های مختلفی (مانان قاشقک دو سر، قاشقک تخت) برای کاربردهای متفاوت موجودند.

انبر (Tongs): انبرهای آزمایشگاهی برای گرفتن و جابجایی ایمن اجسام داغ مانند بوته چینی داغ، بشر داغ یا فلاسک‌های گرم شده استفاده می‌شوند و دست را از تماس مستقیم با حرارت دور نگه می‌دارند.

گیره (Clamp): گیره‌ها برای نگهداری و تثبیت شیشه‌آلات (مانند بورت، بالن، کندانسور) بر روی پایه و میله‌های نگهدارنده در طول مونتاژ و انجام آزمایش استفاده می‌شوند. آن‌ها امنیت و پایداری ست آزمایش را تضمین می‌کنند.

سه‌پایه و توری نسوز (Tripod Stand & Wire Gauze): این یک سیستم اساسی برای حرارت دادن یکنواخت بشر یا ارلن مایر با چراغ بونزن است. سه‌پایه پلتفرمی محکم را فراهم می‌کند و توری نسوز با پخش کردن یکنواخت حرارت شعله، از تمرکز بیش از حد حرارت در یک نقطه و در نتیجه شکستن شیشه جلوگیری می‌کند.

گیره و پایه (Clamp Stand/Retort Stand): این ستون فقرات مونتاژ آزمایشگاهی است. پایه و گیره، بستری محکم برای نگهداری و تثبیت انواع وسایل آزمایشگاهی مانند بورت، بالن، کندانسور، دماسنج و سایر وسایل در ارتفاع و موقعیت‌های مشخص فراهم می‌آورد.

هاون و دسته هاون (Mortar and Pestle): این ابزار سنتی اما پرکاربرد، برای له کردن، خرد کردن و پودر کردن مواد جامد به منظور افزایش سطح تماس (و در نتیجه سرعت واکنش) یا آماده‌سازی برای آنالیزهای بعدی استفاده می‌شود.

پنس (Forceps/Pincette): پنس‌ها برای برداشتن و جابجایی اجسام بسیار کوچک، ظریف یا حساس مانند کاغذ صافی، نمونه‌های بیولوژیکی، یا قطعات کوچک الکترونیکی به کار می‌روند، جایی که دست نمی‌تواند دقت لازم را فراهم کند.

پلیت پتری (Petri Dish): پلیت پتری یک ظرف دایره‌ای کم‌عمق با درپوش است که عمدتاً در میکروبیولوژی برای کشت میکروارگانیسم‌ها روی محیط کشت جامد (آگار) استفاده می‌شود. شفافیت آن امکان مشاهده رشد میکروب‌ها را فراهم می‌کند.

جای لوله آزمایش (Test Tube Rack): رک لوله آزمایش برای نگهداری، مرتب‌سازی و خشک کردن لوله‌های آزمایش در وضعیت عمودی و ایمن استفاده می‌شود. این وسیله از افتادن و شکستن لوله‌ها جلوگیری می‌کند و نظم را در آزمایشگاه حفظ می‌کند.

لام (Slide): لام یک قطعه شیشه‌ای کوچک و شفاف است که نمونه‌های میکروسکوپی (مانند بافت‌ها، سلول‌ها) روی آن قرار می‌گیرند تا برای مشاهده زیر میکروسکوپ آماده شوند.

لامل (Coverslip): لامل یک پوشش شیشه‌ای بسیار نازک و کوچک است که روی نمونه قرار گرفته و آن را صاف نگه می‌دارد، از خشک شدن آن جلوگیری می‌کند و از لنز میکروسکوپ در برابر تماس مستقیم با نمونه محافظت می‌کند.

کاغذ صافی (Filter Paper): کاغذ صافی یک ماده متخلخل است که برای جداسازی ذرات جامد از مایعات در فرآیند فیلتراسیون استفاده می‌شود. انواع مختلفی از کاغذ صافی با تخلخل‌های متفاوت برای جداسازی ذرات با اندازه‌های مختلف موجود است.

قطره چکان (Dropper/Pasteur Pipette): قطره چکان برای انتقال حجم‌های بسیار کوچک و تقریبی مایعات (قطره‌قطره) به کار می‌رود، جایی که نیاز به دقت بالایی در اندازه‌گیری حجم نیست و صرفاً افزودن چند قطره از یک مایع مد نظر است.

بخش چهارم: تجهیزات ایمنی آزمایشگاه (Laboratory Safety Equipment)

ایمنی در آزمایشگاه نه یک انتخاب، بلکه اولویت اول و یک اصل خدشه‌ناپذیر است. این تجهیزات ایمنی آزمایشگاه برای محافظت از پرسنل و محیط کار در برابر خطرات احتمالی (شیمیایی، بیولوژیکی، فیزیکی) طراحی شده‌اند. استفاده صحیح و مداوم از آن‌ها می‌تواند از بروز حوادث جدی و جبران‌ناپذیر جلوگیری کند و تضمین‌کننده سلامت همه افراد است.

عینک ایمنی (Safety Goggles/Glasses): این عینک‌ها برای محافظت کامل از چشم‌ها در برابر پاشش مواد شیمیایی، ذرات جامد، بخارات مضر و ضربه‌های احتمالی طراحی شده‌اند. استفاده از آن در تمام مدت حضور در آزمایشگاه و حین کار با وسایل آزمایشگاهی الزامی و غیرقابل چشم‌پوشی است.

دستکش آزمایشگاهی (Laboratory Gloves): دستکش‌ها برای محافظت از دست‌ها در برابر تماس مستقیم با مواد شیمیایی خورنده، سمی یا مواد بیولوژیکی آلوده طراحی شده‌اند. آن‌ها سدی مهم بین پوست و عوامل خطرناک ایجاد می‌کنند.
انواع: لاتکس (برای کارهای عمومی و غیرتهاجمی)، نیتریل (مقاوم در برابر طیف وسیعی از مواد شیمیایی، بدون ایجاد حساسیت)، وایتون/بوتیل (برای حلال‌های خاص و بسیار خورنده) و دستکش‌های مقاوم در برابر حرارت/سرما برای دماهای extreme.

روپوش آزمایشگاهی (Lab Coat): روپوش آزمایشگاهی برای محافظت از لباس‌های شخصی و پوست بدن در برابر پاشش مواد شیمیایی، آلودگی‌ها و ذرات معلق طراحی شده است. این لباس محافظ باید همیشه دکمه‌های آن بسته باشد و هرگز خارج از محیط آزمایشگاه پوشیده نشود تا از انتقال آلودگی جلوگیری شود.

فلاسک ایمنی و بطری شستشوی چشم (Eye Wash Bottle): این بطری‌های حاوی محلول استریل برای شستشوی سریع و اولیه چشم‌ها در صورت پاشش ناگهانی مواد شیمیایی به داخل چشم، قبل از رسیدن به چشم‌شور اضطراری که جریان آب بیشتری دارد، استفاده می‌شوند. زمان واکنش سریع در این موارد حیاتی است.

جعبه کمک‌های اولیه (First Aid Kit): جعبه کمک‌های اولیه، که باید در هر آزمایشگاهی موجود باشد، شامل لوازم ضروری برای ارائه کمک‌های اولیه فوری در صورت بروز حوادث کوچک مانند بریدگی‌های سطحی، سوختگی‌های جزئی، یا خراشیدگی‌هاست. محتویات آن باید به طور منظم بررسی و تکمیل شود.

کپسول آتش نشانی: برای اطفاء حریق‌های کوچک و قابل کنترل استفاده می‌شود. پرسنل آزمایشگاه باید در مورد انواع مختلف کپسول (A, B, C, D) و نحوه استفاده صحیح از آن‌ها آموزش دیده باشند تا بتوانند در شرایط اضطراری به سرعت و درستی عمل کنند.

پتوی آتش: پتوی آتش برای خاموش کردن آتش‌سوزی‌های کوچک روی لباس فرد یا سطوح کار استفاده می‌شود. با خفه کردن شعله از رسیدن اکسیژن به آن جلوگیری می‌کند.

دوش ایمنی و چشم‌شور اضطراری (Safety Shower & Emergency Eyewash Station): این ایستگاه‌ها برای شستشوی سریع و فراوان بدن یا چشم‌ها در صورت تماس گسترده با مواد شیمیایی خطرناک (مانند اسیدها، بازها) یا سوختگی‌های حرارتی شدید طراحی شده‌اند. این تجهیزات ایمنی آزمایشگاهی باید در محلی قابل دسترس، بدون مانع و به راحتی قابل شناسایی نصب شوند و مرتباً (هفتگی) تست شوند تا از عملکرد صحیح آن‌ها اطمینان حاصل شود.

نکات مهم در انتخاب و نگهداری وسایل آزمایشگاهی

انتخاب صحیح و نگهداری اصولی وسایل آزمایشگاهی، نقش حیاتی و تعیین‌کننده‌ای در کارایی، دقت نتایج و ایمنی کلی آزمایشگاه دارد. رعایت این نکات نگهداری وسایل آزمایشگاهی به افزایش طول عمر مفید دستگاه‌ها، تضمین کیفیت نتایج و در نهایت ارتقای استانداردهای علمی کمک شایانی می‌کند.

• اهمیت کیفیت و استانداردها در انتخاب تجهیزات: ستون اعتماد
  همواره وسایل آزمایشگاهی را با گواهی‌نامه‌های استاندارد بین‌المللی معتبر (مانند ISO, CE, ASTM) و از فروشندگان و تأمین‌کنندگان شناخته‌شده و معتبر تهیه کنید. تجهیزات با کیفیت پایین نه تنها منجر به نتایج نادرست و غیرقابل اعتماد می‌شوند، بلکه احتمال خرابی مکرر را افزایش داده و خطرات ایمنی جدی را برای پرسنل و محیط کار به وجود می‌آورند. در بلندمدت، سرمایه‌گذاری بر روی کیفیت، همیشه مقرون به صرفه‌تر است.
• کالیبراسیون و نگهداری منظم: قلب دقت آزمایشگاهی
  بسیاری از دستگاه‌های آزمایشگاهی که برای اندازه‌گیری‌های دقیق استفاده می‌شوند (مانند ترازوهای تحلیلی، pH مترها، پیپت‌ها، اسپکتروفتومترها)، نیاز مبرم به کالیبراسیون دوره‌ای و منظم دارند. یک دستگاه کالیبره نشده، منبع اصلی و پنهان خطا در آزمایشگاه است که می‌تواند اعتبار تمام نتایج را زیر سؤال ببرد. علاوه بر کالیبراسیون، تمیز کردن منظم، سرویس‌های پیشگیرانه و تعویض قطعات مصرفی یا فرسوده، عمر مفید وسایل آزمایشگاهی را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
• آموزش و توانمندسازی پرسنل: سرمایه انسانی آزمایشگاه
  اطمینان حاصل کنید که تمامی کاربران آزمایشگاه، اعم از دانشجویان، تکنسین‌ها و محققان، آموزش‌های جامع و لازم را برای کار ایمن و صحیح با هر یک از وسایل آزمایشگاهی دیده‌اند. این آموزش‌ها باید شامل پروتکل‌های کاربری صحیح، نحوه عیب‌یابی ساده و اولیه، و مهم‌تر از همه، رعایت دقیق پروتکل‌های ایمنی باشد. دانش و مهارت پرسنل، مهم‌ترین سرمایه هر آزمایشگاه است.
• رعایت شرایط محیطی مناسب برای تجهیزات حساس:
  وسایل آزمایشگاهی حساس و پیچیده را باید در محیطی با دمای پایدار و کنترل‌شده، رطوبت بهینه، و به دور از گرد و غبار، لرزش‌های مکانیکی و میدان‌های الکترومغناطیسی قوی نگهداری کنید. نوسانات محیطی می‌تواند بر دقت، طول عمر و عملکرد صحیح این دستگاه‌ها تأثیر منفی بگذارد. مثلاً، ترازوهای آنالیتیکال باید روی میزهای ضد لرزش قرار گیرند.
• مطالعه دقیق دفترچه راهنما و مستندسازی:
  قبل از استفاده از هر یک از وسایل آزمایشگاهی جدید، دفترچه راهنمای آن را به دقت مطالعه کنید. این دفترچه‌ها حاوی اطلاعات حیاتی در مورد نصب، راه‌اندازی، کاربری، نگهداری و عیب‌یابی هستند. همچنین، سوابق کالیبراسیون، نگهداری دوره‌ای و هرگونه تعمیرات انجام شده برای هر دستگاه را به دقت مستندسازی کنید. این مستندات برای ردیابی عملکرد، تاریخچه دستگاه و رعایت استانداردهای کیفیت بسیار مهم هستند.

وسایل آزمایشگاهی، ستون فقرات پیشرفت علمی

وسایل آزمایشگاهی، ابزارهای حیاتی و جدایی‌ناپذیر دانشمندان و محققان در مسیر کشف و نوآوری هستند. بدون این ابزارها و دستگاه‌های آزمایشگاهی، پیشرفت‌های شگرف علمی در حوزه‌های پزشکی، داروسازی، شیمی، بیوتکنولوژی و علوم مواد، عملاً غیرممکن خواهد بود. از شیشه آلات آزمایشگاهی ساده و کاربردی گرفته تا انواع وسایل آزمایشگاهی پیشرفته و تحلیلی، هر کدام نقشی منحصربه‌فرد و غیرقابل جایگزین در پیشبرد دانش جدید ایفا می‌کنند.

آشنایی جامع و عمیق با لوازم آزمایشگاهی ضروری و کاربردهای دقیق و صحیحشان، نه تنها به انجام آزمایشات دقیق‌تر، ایمن‌تر و قابل اعتمادتر کمک می‌کند، بلکه شما را در فرآیند تجهیز هوشمندانه و کارآمد آزمایشگاه خود یاری می‌رساند. امیدواریم این راهنمای جامع و کاربردی، منبعی ارزشمند و مرجع برای فعالیت‌های پژوهشی، آموزشی و مدیریت آزمایشگاهی شما باشد و چراغ راهی برای کشف‌های بزرگ‌تر گردد.

برای مشاهده قیمت و خرید انواع وسایل آزمایشگاهی با کیفیت و استاندارد، به بخش محصولات فروشگاه تجهیزات آزمایشگاهی پاسارگاد ایرانیان مراجعه کنید یا برای مشاوره تخصصی و جامع در زمینه تجهیز کامل آزمایشگاه خود، با کارشناسان مجرب کالای طب پاسارگاد ایرانیان تماس بگیرید.

سوالات متداول شما

۱. تفاوت بشر و ارلن مایر چیست؟
بشر برای نگهداری و گرم‌کردن مایعات استفاده می‌شود، اما ارلن مایر با گردن باریک برای تیتراسیون و هم زدن بدون پاشش مناسب‌تر است.

۲. چطور می‌توان دقت پیپت را افزایش داد؟
با انتخاب نوع مناسب پیپت (حباب‌دار یا میکروپیپت)، تمیز و خشک بودن ابزار، استفاده از پوار و کالیبراسیون منظم می‌توان دقت اندازه‌گیری را بالا برد.

۳. هنگام خرید ترازوی آزمایشگاهی باید به چه نکاتی توجه کرد؟
دقت، ظرفیت توزین، وجود محفظه ضد لرزش، کالیبراسیون داخلی یا خارجی و برند معتبر از فاکتورهای اصلی خرید ترازوی آنالیتیکال هستند.

۴. آیا همه مواد شیمیایی باید در شیشه‌های قهوه‌ای نگهداری شوند؟
خیر. فقط مواد حساس به نور باید در ظروف قهوه‌ای باشند. سایر مواد را می‌توان در شیشه‌های شفاف با برچسب‌گذاری دقیق نگهداری کرد.

۵. روش‌های اصلی استریل‌سازی تجهیزات آزمایشگاهی چیست؟
اتوکلاو (حرارت مرطوب)، آون (حرارت خشک)، فیلتراسیون، مواد شیمیایی ضدعفونی‌کننده و سوزاندن مستقیم از روش‌های رایج استریل‌سازی هستند.

۶. بهترین روش تمیز کردن شیشه‌آلات آزمایشگاهی چیست؟
پس از استفاده، شیشه‌آلات را با برس و شوینده آزمایشگاهی بشویید، سپس با آب مقطر آبکشی و در هوای آزاد یا آون خشک کنید.

۷. هنگام کار با هود شیمیایی چه نکاتی را باید رعایت کرد؟
از عملکرد فن اطمینان بگیرید، مواد را ۱۵ سانتی‌متر دور از لبه جلو قرار دهید، ارتفاع شیشه محافظ را پایین نگه دارید و از تجهیزات ایمنی فردی استفاده کنید.